ABD’nin Minnesota eyaletindeki Keller Gölü’ne birkaç yıl ilkin bırakıldığı sanılan Japon balıkları kısa sürede öteki balık türlerini yok etti. Gölü salgın eden Japon balıklarının aşırı büyüyerek gölün ekosistemine zarar vermesi sonrası yetkililer de balıkların göllere bırakmamaları çağrısında bulunulmuş oldu.
ABD’de yaşanmış olan son örnek akıllara Türkiye’nin ‘iç suları’nın son durumunu getirdi. Türkiye’de de tüm uyarılara karşın kimi zaman iyi niyetle kimi zaman de bilinçsiz ‘gözlem yapma merakı’ yüzünden baraj gölleri ve göletler ‘istilacı’ balıkların egemenliklerini duyuru ettikleri bölgeler olabiliyor.
EN BÜYÜK DARBE AKVARYUM BALIKLARINDAN
Göllerdeki balık çeşitliliğine en büyük darbeyi ise bilgisizce bırakılan akvaryum balıkları vuruyor.
Bilhassa ‘Japon’ diye malum süs balıkları, salındıkları tatlı sulara kısa sürede adapte olup, öteki balıkların yaşam alanını daraltıyor.
ÇİN (İSRAİL) SAZANI
Türkiye’deki göllerde istilacı balıklar içinde başı çeken tür ise ‘Çin ya da İsrail Sazanı‘ olarak malum tür. Yılda 9 kez üreyebilen İsrail sazanı, kısa sürede bulunmuş olduğu suda hakimiyetini duyuru ediyor.
Hurriyet.com.tr’ye konuşan Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Nazmi Polat “İstilacı türlerin bir göl ya da akarsuda baskın hale gelmesi organik türlerin yok olabileceğinin işaretidir” uyarısında bulunmuş oldu.
“TURNA BİTME NOKTASINA GELDİ”
İstilacı türlerin zaman içinde ortamda bir tek kendinin kalmış olduğu bir habitat hazırladığına dikkat çeken Prof. Polat şunları söylemiş oldu:
*Samsun’da bunun bir örneği olarak karşımıza çıkıyor. Şehirde bulunan Akgöl’ün en sevilen türü turna bitme noktasına geldi. Son 6 senedir turnanın yeni büyüyen nesli yok denecek kadar azca.
*İstilacı türlerin sayısının artması her bir tür için tehlikeye işarettir. Yanlış balıklandırılan birçok gölde de bunun örnekleri görülüyor.
“BULUNDUĞU ORTAMA ELE GEÇİRİYORLAR”
*İsrail (Çin) sazanı benzer biçimde istilacı tür balıkların ekolojik toleransı devasa yükseklikte. Mahalli balıklarımızın aksine kirli su, soğuk su yada acı su fark etmeksizin her tür suda yaşıyor. Değişen habitatlara fazlaca kolay uyarlama sağlamış olduğu için de bulunmuş olduğu her ortamda kolaylıkla ürer.
“BALIKÇILARA BÜYÜK GÖREV DÜŞÜYOR”
*Savaşım için organik türlerimize zarar vermeyecek şekilde av yapabilen bir ekiple yol alınmalı. Şu sebeple bir tek istilacı türleri yakalayacak bir av aleti yok. Mevcut av aletlerini kullanırken, organik popülasyona zarar vermeyecek hususi balıkçılar savaşım etmeli. Debisi oldukça yüksek olan Yeşilırmak’ta bile İsrail sazanının baskın tür haline gelmesi iç sularımız açısından fazlaca ciddi bir tehdit.”
*Doğada ekolojik zincirden koparılan halka insana uzaksa, fazlaca ciddiye almıyoruz. Sadece her bir halka en yakınındaki canlıyı, en sonunda da insanı etkiliyor. Kısaca ekolojik dengenin bozulmasının sıkıntısı ne olursa olsun insanlara yansıyacak. Bir ihtimal biz hissetmeyeceğiz fakat çocuklarımız ne olursa olsun etkilenecek.
SÜS BALIKLARI BÜYÜK TEHDİT
Süs balıklarının da ekosistemi tehlike arzettiği örnekler Anadolu’da sıkça görülüyor. 2001 senesinde Yozgat’ta amatör bir balıkçının baraj gölüne bıraktığı süs balığının yeni bir tür yarattığı öne sürülmüştü. Gelingüllü Sulama Barajı sularına bırakılan Japon balıkları, baraj sularına bırakılan pullu sazanlarla uyum sağlayınca ortaya yeni bir tür balık çıkmış olduğu ileri sürülmüştü. 2020 senesinde ise Ziraat ve Orman Bakanlığı ekipleri, Konya’daki bir baraj gölüne yasa dışı olarak bırakılan Japon balıklarını yakalamak için harekete geçmişti. Bu balıklar, istilacı olarak malum “Carassius auratus” balıklarının seleksiyonla süs balığı olarak geliştirilmesiyle elde ediliyor.
“DENİZLER DE GÖLLER KADAR TEHLİKE ALTINDA”
Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Akyol da denizlerimizin de minimum göller kadar çekince altında olduğuna dikkat çekiyor. Hurriyet.com.tr’ye konuşan Akyol “En fena yüz yayılımcı tür içinde ortalama 14 tanesi Türkiye’de de bulunuyor ve bu türleri azaltmak artık pek kolay olmuyor” diye konuştu.
“DEVLET TEŞVİK EDİYOR AMA…”
İç sularda ise İsrail Sazanı’nın ön plana geçtiğini belirten Akyol “Bununla ilgili ise teşviklerle ödüllü balık tutma yarışları yapılıyor. Bu biçim çalışmalarla istilacı türler azaltılmaya çalışılıyor. Gene sularımızda bulunan ve dikenleri zehirli olan Aslan Balığının tüketimi için çeşitli emek harcamalar yapılıyor” diye konuştu.
“1 BUÇUK TRİLYON DOLAR ZARAR…”
İstilacı türlerin dünya ekonomisine verdiği zararın ortalama 1 buçuk trilyon dolar bulunduğunu belirten Prof. Akyol şu uyarılarda bulunmuş oldu:
*Balıkçılık dünya ekonomisinin yüzde 5’ini oluşturuyor. Sadece yüzde yüz başarı göstermiş olmuş tek örnek var. Gemilerin taşınımıyla bölgeye aşılanmış bir yengeç türünü Avustralya bölgeden temizlemeyi başardı.
*Savaşım edilmediği takdirde ülkemiz biyolojik çeşitlilik yitirilmesine uğrar ve yerli türlerimiz azalır. İstilacı balıklar bulundukları bölgede rekabetçi konuma geçip mahalli türleri bölgeden uzaklaştırıyorlar. Bunun yanında parazit ve çeşitli hastalıkları da taşıyabilen istilacı türler öteki türlerin genetik bozulmaya uğramasına da sebep oluyor.
VATANDAŞLARA UYARI
*İstilacı türlerle savaşım için vatandaşlar da gözünü dört açmalı. Yeni bir tür görüldüğünde erken müdahale etmek adına ne olursa olsun haber vermeliler. Bundan sonrasında yüzde yüz istilacı türleri ortadan kaldırmak mümkün olmayacak ve artarak devam edecek. Yalnız gemiler değil, yatların bile çapalarıyla getirmiş olduğu bir yosun başka bir bölgeye aşılanıp çekince yaratabiliyor. Bunlara karşı gemilerin ve yatların da gövdelerine ve çapalarına fazlaca dikkat edip gezi ettikleri noktalara taşımamaları gerekir.
EKONOMİK AÇIDAN ‘OLUMLU’ İSTİLACI TÜRLER DE VAR
*Her istilacı tür ekonomiye zarar vermez. Mesela, balast sularıyla Karadeniz’e taşınan deniz salyangozu mühim bir ihracat ürünümüz oldu. Avcılık da söz mevzusu olduğundan tür fazlaca fazla yayılamıyor, hatta kimi zaman avını azaltıcı tedbirler bile alınıyor. Aynı şekilde fazlaca zehirli olan siganus da balıkçılara bir getiri deposu olarak önümüze çıkıyor.
TURİZME DARBE VURUYOR
*İskenderun’da Taş Balığı, Antalya’da Sarı Kutu Balığı ve güneyde Deniz Kestaneleri üremeye başladı. Gittikçe artan deniz anası istilaları da turizme mühim bir darbe vurabilir. Balon balıkları ise 8 türe ulaştı ve gittikçe popülasyonu artıyor. Kısacası her saniye sularımıza yeni bir istilacı tür giriyor.
*İstilacılarla savaşım için balıkçılardan satın alma programı uygulandı. Hem balıkçıya yan gelir oldu hem de suları bu türden kurtarmak için bir yöntem.
Yoruma kapalı.